Σερρών, νομός

Διοικητική διαίρεση της Ανατολικής Μακεδονίας, της οποίας καλύπτει το δυτικό τμήμα. Συνορεύει στα Β ελάχιστα με τη Γιουγκοσλαβία και κυρίως με τη Βουλγαρία, στα Α με το νομό Δράμας, στα ΝΑ και στα Ν με το νομό Καβάλας και βρέχεται σε μικρή έκταση από τον κόλπο Ορφανού (Στρυμονικό) και στα Δ με τους νομούς θεσσαλονίκης και Κιλκίς. Έχει έκταση 3.987 τ. χλμ. και πληθυσμό 192 828 κατ. Πρωτεύουσα είναι οι Σέρρες (49.380 κάτ.). Διοικητικά, ο νομός Σ. χωρίζεται σε 4 επαρχίες: Σερρών (1.175 τ. χλμ., 101.491 κάτ.), στο κεντρικό τμήμα, με πρωτεύουσα τις Σέρρες (49.380 κάτ.)· Βισαλτίας (758 τ. χλμ., 27 969 κάτ.), στο νότιο τμήμα με πρωτεύουσα τη Νιγρίτα (16 186 κάτ.)· Σιντικής (1.221 τ. χλμ., 34.984 κάτ.) στο βορειότερο τμήμα, με πρωτεύουσα το Σιδηρόκαστρο (5.337 κάτ.)· Φυλλίδας (833 τ. χλμ., 28.384 κάτ.) στο νοτιοανατολικό τμήμα με πρωτεύουσα τη Νέα Ζίχνη (2.443 κάτ.). Μορφολογία, υδρογραφία, κλίμα. Κύριο μορφολογικό στοιχείο του νομού Σ. είναι η επιμήκης λεκανοειδής πεδιάδα του, που περικλείεται από βουνά και διαρρέεται από το Στρυμόνο Προς τα Β και κατά μήκος των συνόρων με τ Γιουγκοσλαβία και τη Βουλγαρία εκτείνεται με ΔΑ κατεύθυνση ο όγκος της Κερκίνης · Μπέλες (ψηλότερη κορυφή στο ελληνικό έδαφος 2.031 μ.), που φτάνει ως τα «στενά τη Κούλας» (Ρούπελ), τη στενή κοιλάδα που £ χε διανοίξει ο Στρυμόνας, στην άλλη πλευρά της οποίας απολήγει το Άγκιστρο ή Τσιγγέλ (1.294 μ.), δυτική συνέχεια του Ορβήλου, του οποίου ο κύριος όγκος και η ψηλότερη κορυφή (2.915 μ.) είναι στο βουλγαρικό έδαφος, ενο στα όρια των νομών Σ. και Δράμας και τη Βουλγαρίας βρίσκεται η κορυφή του Αλί Μπουντούς (2212 μ.) Ν του Ορβήλου, και μ ΒΑ-ΝΔ κατεύθυνση υψώνονται, παράλληλι προς το Άγκιστρο, τα κατάφυτα Όρη τη Βροντούς (1849 μ.), τα οποία εισχωρούν στη· πεδιάδα των Σ. Ν των Ορέων της Βροντούς κα παράλληλα προς αυτά υψώνεται το Μενοίκιο1 (1963 μ.), που συνεχίζεται στο νομό Δράμας Στο νοτιοδυτικό άκρο του νομού, στα όρια μ το νομό Καβάλας, υψώνεται με την ίδια ΒΑ ΝΔ κατεύθυνση, το Παγγαίον (1956 μ.) και στη δυτική πλευρά του ο νομός Σ. κλείνεται επίσης από βουνά, αλλά χαμηλότερα: στο νότιο τμήμα υψώνεται το Κερδύλλιον (1091 μ.), στα όρια μ το νομό θεσσαλονίκης, και στη συνέχεια στα β απολήγει ο Βερτίσκος, που βρίσκεται στο νομό θεσσαλονίκης, το Μαυροβούνι (1179 μ.) κα το Δύσωρο ή Κρούσια (860 μ.) στα όρια, τα δύο τελευταία, με το νομό Κιλκίς. Κύριο υδρογραφικό στοιχείο του νομού Σ είναι ο Στρυμόνας, ο οποίος διαρρέει ολόκληρο το έδαφος του νομού, από τα στενά της Κούλας, όπου μπαίνει στο ελληνικό έδαφος από τη Βουλγαρία ως τις εκβολές του στο Αιγαίο, στα όρια των νομών Καβάλας και Σ. Μι διάφορα τεχνικά έργα διευθέτησης της κοίτης του ο Στρυμόνας αρδεύει μεγάλο μέρος της σερραϊκής πεδιάδας. Από τους παραπόταμους του σημαντικότερος είναι ο Αγγίτης, που πηγάζει από το νομό Δράμας, της οποίας τη λεκάνη αποχετεύει, και μπαίνει στο νομό Σ. διά της κοιλάδας που έχει ανοίξει μεταξύ Μενοικίοι και Παγγαίου, και συμβάλλει στο Στρυμόνα κοντά στο χωριό Μύρκινος. Από τα βουνά που περικλείουν την πεδιάδα των Σερρών κατεβαίνουν πολλά μικρότερα υδάτινα ρεύματα, που καταλήγουν όλα σχεδόν στο Στρυμόνα. Στο βορειοανατολικό τμήμα του νομού βρίσκεται και η μοναδική λίμνη του Κερκίνη. Το κλίμα του νομού Σ. στο νοτιότερο τμήμα του, όπου μπορεί να φτάσει η ευεργετική επίδραση της θάλασσας είναι ηπιότερο. Όσο προχωρούμε όμως στα Β γίνεται δριμύ και στις πεδινές περιοχές, αποκλεισμένες από τα γύρω βουνά (χαρακτηριστικός ψυχρός χειμερινός άνεμος είναι ο ρουπελιώτης), και περισσότερο στις ορεινές (Μακεδονία. Μορφολογία, υδρογραφία, ορυκτός πλούτος κλπ.). Οικονομία και οικισμού. Ο νομός Σ., μεγαλύτερος σε επιφάνεια νομός της Μακεδονίας, με μεγάλες πεδινές εκτάσεις αρδευόμενες κατά σημαντικό ποσοστό από το Στρυμόνα, έχει υψηλό σχετικά εισόδημα από τη γεωργία και την κτηνοτροφία. Ο νομός Σ. έχει τις μεγαλύτερες εκτάσεις από αροτραίες καλλιέργειες μετά το νομό Λάρισας και τις περισσότερες αρδευόμενες από όλους τους νομούς της χώρας. Έτσι έρχεται πρώτος στην παραγωγή ρυζιού, με περισσότερη από τη μισή παραγωγή όλης της χώρας, δεύτερος στην παραγωγή κριθαριού και καπνού, τρίτος στην παραγωγή ζαχαρότευτλων, με τα οποία εφοδιάζεται το εγκαταστημένο στο νομό ένα από τα τρία εργοστάσια ζάχαρης της χώρας, τέταρτος στην παραγωγή βαμβακιού και σουσαμιού, και πέμπτος στην παραγωγή σταριού. Είναι επίσης πρώτος στην παραγωγή μηδικής και τρίτος σε έκταση εδαφών καλλιεργούμενων με κτηνοτροφικά φυτά. Στο νομό Σ. υπάρχουν ακόμα περισσότερες από κάθε άλλο νομό «βελτιωμένες» γαλακτοφόρες αγελάδες και είναι πρώτος στην παραγωγή βόειου κρέατος και τυριού φέτας και τρίτος, μετά τους νομούς θεσσαλονίκης και Αττικής, στην παραγωγή αγελαδινού γάλακτος. Σημαντική είναι και η απόδοση των δασών του νομού. Η βιομηχανία του νομού Σ. βασίζεται αποκλειστικά σχεδόν στην επεξεργασία των αγροτικών του προϊόντων (ζάχαρη, κονσέρβες, βαμβάκι, καπνός, ρύζι κ.ά.). Η περισσότερο πυκνοκατοικημένη επαρχία του νομού, η οποία παρουσίασε και τη μικρότερη μείωση πληθυσμού είναι η επαρχία Σ., στην οποία είναι εγκαταστημένα περισσότερα από τα δύο τρίτα της βιομηχανίας του νομού. Εκτός από την πρωτεύουσα, άλλοι σημαντικοί οικισμοί της επαρχίας είναι: Ηράκλεια, Νέος Σκοπός, Χρυσό, Σκούταρι, Πεντάπολις κ.ά. Η πιο αραιοκατοικημένη και η μεγαλύτερη σε έκταση είναι η επαρχία της Σιντικής, όπου, εκτός από την πρωτεύουσα Σιδηρόκαστρο άλλοι αξιόλογοι οικισμοί είναι το Νέο Πετρίτσι, και η Κοίμηση. Η επαρχία Φολλίδας, παρουσίασε τη μεγαλύτερη μείωση πληθυσμού. Σημαντικότεροι οικισμοί είναι η πρωτεύουσα Νέα Ζίχνη, Ροδολίβος η Αλιστράτη και η Πρώτη. Στην επαρχία Βισαλτίας σημαντικότεροι οικισμοί είναι η πρωτεύουσα Νιγρίτα, η Τερπνή και η Μαυροθάλασσα. Ιστορία. Από τη δεύτερη προχριστιανική χιλιετία ως την ιστορική εποχή η περιοχή του σημερινού νομού Σ. κατοικείται από διάφορα θρακικά φύλα, που συγκροτούσαν ανεξάρτητες και αυτόνομες επικράτειες με ιδιαίτερους βασιλιάδες. Τα ονόματα των φυλών αυτών (Σιρροπαιόνων, Παιόπλων, Οδομαντών, Βισαλτών, Ηδωνών, Σιντών, Αγριάνων, Μαίδων, Ζαιελέων), που αργότερα συγχωνεύτηκαν με τους Έλληνες και εξαφανίστηκαν, τα διέσωσαν οι αρχαίοι συγγραφείς. Οι σημαντικότερες περιοχές, που πήραν το όνομά τους από τις φυλές που τις κατοικούσαν, ήταν: - Βισαλτία: Περιλάμβανε τη σημερινή περιοχή Νιγρίτας - Σωχού. Ο Ηρόδοτος αναφέρει πως ο βασιλιάς της αρνήθηκε να ακολουθήσει τους Πέρσες εναντίον της Ελλάδας και κατάφυγε στη Ροδόπη, και όταν πέρασε ο κίνδυνος και επέστρεψε, τύφλωσε τους γιους του, οι οποίοι είχαν προσχωρήσει στους επιδρομείς παρά τη διαταγή του. Περίπου το 479 π.Χ. η Βισαλτία αποτέλεσε τμήμα της Μακεδονίας. Αργότερα, στα χρόνια του Περικλή, εγκαταστάθηκαν εδώ χίλιοι Αθηναίοι άποικοι φέρνοντας τα πολιτιστικά μηνύματα του αθηναϊκού χρυσού αιώνα. Πολλές βισαλτικές πόλεις παραδίνουν οι αρχαίες πηγές, με σπουδαιότερη, όπως φαίνεται, την Άργιλο, η οποία δέχτηκε αργότερα τον αποικισμό Ανδρίων και έμεινε αυτόνομη ως την εκστρατεία του Ξέρξη (480 π.Χ.). Μετά την αποχώρηση των Περσών οι Αθηναίοι την περιέλαβαν πάλι στη συμμαχία, στην οποία θα παραμείνει ως την εποχή που θα διευκολύνει το Λακεδαιμόνιο Βρασίδα να καταλάβει την Αμφίπολη και θα λάβει για ανταμοιβή, με την ειρήνη του Νικίου (421 π.Χ.), την ανεξαρτησία της. Αν και μικρή σε έκταση η Βισαλτία περιλάμβανε πολλές ακόμα πόλεις: το Κερδύλλιον, πόλισμα κοντά στην Αμφίπολη, στο οποίο στρατοπέδευσε ο Βρασίδας πριν πολιορκήσει την Αμφίπολη· η Βέργα, «απέχουσα της Αμφιπόλεως διακόσιους σταδίους», πατρίδα του κωμικού Αντιφάνη, από την κωμωδία του οποίου Άπιστα είχαν δημιουργήσει οι αρχαίοι το ρήμα βεργαΐζειν, που σήμαινε να λέει κανείς ψέματα (άπιστα)· την Όσσα, τας Καλλιτέρας, την Ορεσκία, την Ευπορία και την πρωτεύουσα Βισαλτία. Οι Βισάλτες διακρίθηκαν για την αντρεία τους και για την αφοσίωση τους στον τελευταίο βασιλιά της Μακεδονίας Περσέα κατά τους αγώνες του εναντίον των Ρωμαίων. - Σιντική: Περιλάμβανε τη σημερινή περιοχή Σιδηρόκαστρου - Ηράκλαας. Οι Σιντοί, το θρακικό φύλο που την κατοικούσε, είχαν έρθει από τη Λήμνο. Ανεξάρτητοι στην αρχή, υποτάχτηκαν τελικά στους Μακεδόνες. Η πρωτεύουσα τους Ηράκλεια η Σιντική, που αναφερόταν ως «Αμύντου (αδελφού του Φίλιππου B’) και Φίλιππου κτίσμα», φαίνεται να επέζησε ως το 10o π.Χ. αι., οπότε την αναφέρει συχνά ο Κωνσταντίνος ο Πορφυρογέννητος. Ο Πτολεμαίος αναφέρει δύο ακόμα πόλεις της Σιντικής: την Tρίστυλο και την Παροικόπολη. - Ηδωνίς: Τοποθετείται στη σημερινή περιοχή Ζίχνης - Αλιστράτης και Δράμας. Γενάρχης των Ηδωνών, που ήταν περίφημοι στην αρχαιότητα για την οργιαστική λατρεία του Διόνυσου (κάποτε που ο βασιλιάς τους Λυκούργος θέλησε να θέσει περιορισμούς, ο όχλος εξαγριώθηκε και τον πέταξε στα άγρια άλογα που τον κατασπάραξαν) αναφέρεται ο Ηδωνός, γιος του Άρη και της νύμφης Καλλιρρόης, θυγατέρας του ποταμού Νέστου. Στην Περσία, στον Τίγρη ποταμό, βρέθηκαν νομίσματα, φερμένα πιθανώς από Πέρσες στρατιώτες, που αναφέρουν στις επιγραφές του βασιλιά των Ηδωνών, Γέτα. Ακμαίες πόλεις των Ηδωνών ήταν οι Φίλιπποι, η Απολλωνία, η Οισύμη, η Γαληψός, η Δάτος, η Νεάπολις, το Ακόντισμα, η Πίσηρος, η Γάζωρος η Πέρνη, η Τράγιλος, η Μύρκινος, πρωτεύουσα μετά τον Πελοποννησιακό πόλεμο, η περίφημη Αμφίπολις, και η Σκαπτή Ύλη, ονομαστή για τα πλούσια μεταλλεία της χρυσού και άργυρου, που τα εκμεταλλεύονταν αρχικά οι θάσιοι και μετά τα πήραν οι Αθηναίοι- εδώ είχε κτήματα, κληρονομιά από τη μητέρα του, ο Θουκυδίδης, ο οποίος έγραψε εδώ και την ιστορία του. - Μαιδική: Απλωνόταν στα Α της Στρώμνιτσας ως το Μελένικο και στην προς τα Β περιοχή κοντά στο Στρυμόνα. Παρά τη μεγάλη έκτασή της φαίνεται πως είχε λίγες πόλεις· παραδίνονται μόνο τρεις: η Πέτρα (το σημερινό Πετρίτσι), η Δεσούδαβα και η πρωτεύουσα Ιαμφορίνα (όπου το σημερινό βουλγαρικό χωριό Γιαμπόρανα), η οποία στα χρόνια του Αλέξανδρου είχε μετονομαστεί σε Αλεξανδρούπολη, ύστερα από την καταστολή μιας ανταρσίας της (340 π.Χ.). Και οι Μαίδοι ήταν ανεξάρτητοι στην αρχή, αργότερα όμως υποτάχτηκαν, όχι πρόθυμα, στους βασιλιάδες της Μακεδονίας. Επί ρωμαιοκρατίας λεηλάτησε την περιοχή ο Σύλλας, τιμωρώντας την για τη φιλοπόλεμη και επαναστατική διάθεση της. - Παιονία: Αποτελούσε τη σημερινή επαρχία Σερρών. Κατά το Στράβωνα, οι κάτοικοι των Σ. και της περιοχής ήρθαν από την Τρωάδα πριν από τον Τρωικό πόλεμο και ήταν Παίονες, Τεύκροι και Δάρδανοι. Οι Παίονες, με τον Αμύντα τον Αρραβαίο, ήταν το θαρραλεότερο και πιο αφοσιωμένο στον Αλέξανδρο τμήμα κατά την ασιατική εκστρατεία του. Και αυτούς μαζί με τους Αγριάνες αναφέρει πριν από τη μάχη της Ισσού ο Μακεδόνας στρατηλάτης, ως ένα από τα πλεονεκτήματα των Ελλήνων. Ιδιαίτερα διακρίθηκαν στα Άρβηλα, όπου σε στιγμή εξαιρετικά κρίσιμη για το μακεδόνικο ιππικό διάλυσαν τους ιππομάχους Σκύθες. Η πρωτεύουσα τους, Σίρις η Παιονική, αποικία των Τρώων κατά τον Ηρόδοτο, η Siras Odomanticas των Ρωμαίων, έμελλε να ζήσει με το όνομα Σέρρες και να έχει μια λαμπρή ιστορία μέχρι σήμερα. (Για τη μεταγενέστερη ιστορία της περιοχής: > Μακεδονία). Στην Αγία Ελένη, στις Σέρρες, αναστενάρηδες γιορτάζουν χορεύοντας πάνω σε αναμμένα κάρβουνα (φωτ. ΑΠΕ). Από τις αξιολογότερες της Μακεδονίας, η πεδιάδα των Σερρών, παράγει περισσότερο από το μισό ρύζι της χώρας. Το Σιδηρόκαστρο, πρωτεύουσα της επαρχίας Σιντικής, με σημαντικές βυζαντινές αρχαιότητες. Πολλά και ενδιαφέροντα αρχαιολογικά ευρήματα του νομού Σερρών έχουν συγκεντρωθεί στο Αρχαιολογικό Μουσείο της ομώνυμης πρωτεύουσας. Καλλιέργεια ζαχαρότευτλων στην πεδιάδα των Σερρών.